Speech van de Commissaris van de Koning Arno Brok over 75 jaar bevrijding

Deze Statenzaal in het provinciehuis in Leeuwarden, het huis fan Fryslân, is leeg en stil. En dat voelt onwennig. Want deze plek is het hart van de democratie, en daar hoort het natuurlijk te bruisen van activiteit. Maar dat is nu niet zo door de coronacrisis.

Vanwege 75 jaar bevrijding van Fryslân hadden we een mooi programma bedacht. De minister van Binnenlandse Zaken zou aanwezig zijn en ambassadeurs van de landen die ons bevrijd hebben.

En de mannen die 75 jaar geleden meehielpen aan onze bevrijding. Zij zouden eregast zijn.

Daarom richt ik nu graag een paar woorden tot u, in Canada, Engeland, en België. Fryslân is zeer dankbaar dat u 75 jaar geleden hebt gestreden voor onze vrijheid. Het is erg jammer dat u nu niet bij ons kunt zijn. Ik weet zeker dat ik namens alle Friezen spreek wanneer ik mijn grote dank hiervoor uitspreek. Ik wens u en uw familie het allerbeste.

Het zijn rare tijden.

De wereld staat op slot door corona. Sinds vier weken moeten wij mijden wat ons tot mens maakt; het sociale contact. Wat wij van nature graag doen; ontmoeten, aanraken, liefhebben. Het virus maakt slachtoffers en drijft een wig tussen ons.

Het past om iedereen sterkte te wensen die te maken heeft met de gevolgen van het virus. Misschien heeft u een naaste verloren, kunt u niet op bezoek bij uw ouders in het verzorgingstehuis, of de kleinkinderen niet naar pake en beppe.  Of misschien bent u bang dat uw bedrijf failliet gaat of is uw baan onzeker… Ik wens u allen sterkte!

Het maken van een brug tussen nu en 75 jaar geleden ligt voor de hand. Het is zelfs al een cliché, de uitdrukking dat we in plaats van tegen de bezetter vechten tegen een andere, onzichtbare, vijand.

Maar we moeten oppassen met vergelijkingen met de oorlog. Vijf jaar lang zuchten onder een wrede bezetter, dat gaat ons voorstellingsvermogen te boven. Ook nu…

Past het om in tijden van corona deze dag te vieren en de vlag uit te hangen? Ik vind van wel! Ook al leven we in een onzekere tijd met rouw.

De oorlog en de bevrijding zijn deel van onze identiteit. Het heeft onze geschiedenis bepaalt; politiek, maatschappelijk en hoe wij tegen het leven aankijken en vrijheid beleven. Het heeft direct en indirect generaties gevormd.

Geen toekomst zonder verleden. Wij kunnen nog altijd leren van de periode 1940 – 1945. Verhalen van toen raken universele waarden en lijken met het verstrijken van de tijd aan kracht en betekenis te winnen. Ook al zijn er steeds minder mensen die het zelf meegemaakt hebben.

Elk jaar komen er weer nieuwe verhalen boven water. En die verhalen geven ons nieuwe betekenis, verdieping en inspiratie. Verhalen maken de gemeenschap tot een gemeenschap. Sommigen beweren dat niet het vuur of het wiel de grootste uitvinding van de mensheid is, maar verhalen. Luister naar verhalen. Hoor ook naar de stem van uw eigen vrijheid. Verhalen zijn sterker dan een virus. Ze houden het ook langer vol…

Het vieren van de bevrijding en het vlaggen is een verhaal dat we elkaar moeten blijven vertellen. Dat doen we natuurlijk op 4 en 5 mei. En ook vandaag.

Op deze dag, 75 jaar geleden, kwamen de vlaggen plotseling overal tevoorschijn. De inwoners hadden ze verstopt want ze waren verboden. Het vlaggen verbindt ons met elkaar, zorgt voor saamhorigheid en geeft troost en hoop.

De offers die in de Tweede Wereldoorlog gebracht zijn mogen en kunnen we niet vergeten…

Daarom hebben onze vijf gedeputeerden van de provincie bij oorlogsmonumenten bloemen neergelegd. De monumenten liggen verspreid over de provincie. Ze zijn uitgekozen door hen  omdat ze van persoonlijke betekenis zijn. De Rouwe, mevrouw Poepjes en mevrouw Fokkens, Fokkinga en Hoogland. Ze gingen naar herdenkingsplekken die elk hun eigen verhaal te vertellen hebben…

Laten we samen de bevrijding vieren en tegelijkertijd stilstaan bij de mensen die hun leven gaven voor uw en mijn vrijheid.

Soldaten, mensen van het verzet, onschuldige burgers…

Een van de monumenten is in Appelscha; het eerste Friese dorp dat bevrijd werd. Dat was op 13 april ’45 door de Canadezen. Die konden oprukken nadat een paar dagen eerder Franse parachutisten geland waren achter de linies in Ooststellingwerf. De Binnenlandse Strijdkrachten speelden een cruciale rol bij de bevrijding van Fryslân. Na de codeboodschap van Radio Oranje: “De fles is leeg” begonnen ze met sabotage-acties om de Duitsers te hinderen.

Spoorwegen werden opgeblazen, bruggen opengedraaid, bomen omgehaald en wegen geblokkeerd, wegwijzers verwijderd. Bruggen en wegen werden vrijgehouden zodat de Canadezen vlot door konden. Zo werd eerst het gebied onder de Tjonger bevrijd. Daarna trokken de geallieerden via Heerenveen, Drachten en Dokkum naar Leeuwarden. Onze hoofdstad werd op 15 april bereikt. Even later vielen ook Sneek, Lemmer, Franeker en Harlingen. De eilanden werden pas in mei en juni bevrijd. Schiermonnikoog als laatste stukje Nederland op 11 juni. Dus een maand nadat in hotel De Wereld in Wageningen de capitulatie getekend werd.

Bij de bevrijding van Fryslân vielen 31 slachtoffers aan de kant van de Binnenlandse Strijdkrachten. In verhouding met de rest fan het land een hoog aantal. Dit ontlokte een Canadese bevelhebber destijds de opmerking dat Fryslân eigenlijk zichzelf had bevrijd.

Na ‘45 was de stelling van de internationale gemeenschap: dit nooit weer. Maar gebleken is dat oorlog van alle tijden is…

In de jaren 90 waren er op de Balkan opnieuw concentratiekampen en was er genocide.

Er is onderdrukking van volkeren. En er bestaan zelfs in gerespecteerde landen concentratiekampen.

In de wereld is er nog steeds fascisme en antisemitisme.

En in het nieuwe Europa ligt er in landen druk op de Europese waarden van de rechtstaat.

Hoezo, geen herhaling?

Is dit het falen van de internationale gemeenschap?

Beste mensen, ik sluit af…

Het zijn rare tijden.

Maar wij vieren in Fryslân vandaag 75 jaar vrijheid. Een ongekende weelde! We mogen dankbaar zijn dat we leven in zo’n rijk land, en dan ook nog in het geliefde Fryslân.

Vanuit persoonlijk perspectief bid en hoop ik dat wij op deze dag ook de bevrijding van onze angsten mogen beleven en dat wij elkaar binnenkort weer fysiek kunnen ontmoeten in Fryslân. De provincie die ons bindt!